Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (European Society of Cardiology – ESC) opublikowało aktualne wytyczne postępowania w omdleniach 2018 r. Nad tłumaczeniem materiału ciągle pracuje Polskie Towarzystwo Kardiologiczne a dla tych którzy nie mogą doczekać się publikacji pełnego dokumentu mamy kilka informacji. 

Ważnym punktem nowych wytycznych ESC 2018 jest doprecyzowanie zaleceń dotyczących oceny ryzyka pacjentów po omdleniu. Na ich podstawie personel systemu ratownictwa może kwalifikować pacjenta do wybranej grupy ryzyka. Grupa niskiego ryzyka może być wypisana z SOR bez zaawanasowanych badań a grupa wysokiego ryzyka powinna być zakwalifikowana do szybkiej diagnostyce i intensywnej obserwacji w warunkach SOR. Klasa tych zaleceń to I zaś poziom dowodów A więc nie pozostaje nic innego jak wdrożyć je do codziennej praktyki.

Zgodnie ze stanowiskiem ESC omdlenie jest przejściową utratą przytomności (T-LOC) spowodowaną przejściowym uogólnionym zmniejszeniem perfuzji mózgu, charakteryzującą się gwałtownym początkiem, krótkim czasem trwania oraz samoistnym całkowitym ustąpieniem. Przejściowa utrata przytomności (T-LOC) jest pojęciem szerszym od omdlenia i prócz omdleń zaliczają się do niej również inne zaburzenia takie jak: napady padaczkowe, wstrząśnienie mózgu spowodowane urazem itd. Je również cechuje przemijający charakter, gwałtowne wystąpienie, krótki czas trwania, samoistne ustąpienie jednak nie są spowodowane przejściowym uogólnionym zmniejszeniem perfuzji mózgu. Omdlenie czasami poprzedzone jest objawami prodromalnymi takimi jak pocenie się, zawroty głowy, nudności, osłabienie czy zaburzenia widzenia. Czas trwania omdlenia jest krótkotrwały i wacha się od 20 sekund w omdleniu odruchowym do kilku minut w innych rzadkich przypadkach^[1]. Stan w którym występują objawy prodromalne omdlenia nieprowadzącego jednak do T-LOC w wytycznych ESC określane są mianem stanu przedomdleniowego.

Wytyczne 2018 zalecają aby stratyfikację ryzyka przeprowadzać opierając się na okolicznościach omdlenia, historii chorobowej oraz wyniku badania fizykalnego z oceną 12 odprowadzeniowego EKG włącznie. Elementy podlegające ocenie zawiera zawarta w wytycznych tabela. 

Przy okazji publikacji wytycznych ESC 2018 przypominamy że tylko jeszcze przez kilka miesięcy dostępny będzie darmowy e-learning z zakresu Ostrych Zespołów Wieńcowych w ramach którego lekarze i ratownicy medyczni uzyskują punkty edukacyjne: https://ozw.ratuj.edu.pl/ 

Przebieg omdlenia 

               A. Niskie ryzyko

- powiązane z wystąpieniem objawów prodromalnych typowych dla omdlenia odruchowego (zawroty głowy, uczucie gorąca, pocenie się, nudności wymioty),

- po nagłym, niespodziewanym zadziałaniu nieprzyjemnego widoku, dźwięku, zapachu bądź bólu

- po dłuższym przebywaniu w pozycji stojącej bądź w zatłoczonym, ciepłym miejscu

-  w trakcie bądź po posiłku

- wywołane kaszlem, defekacją albo mikcją

- z rotacją głowy bądź mechanicznej stymulacji zatoki szyjnej

- powstanie z pozycji leżącej lub stojącej

B. Wysokie ryzyko

Poważne zagrożenie

- incydent nowo występującego bólu w klatce piersiowej, duszności, bólu brzucha albo głowy

- omdlenie w trakcie wysiłku albo w pozycji leżącej

- uczucie kołatania serca poprzedzające omdlenie

              Średnie zagrożenie

                     - brak objawów ostrzegawczych lub krótkie (<10 s) objawy prodromalne

                     - wywiad chorobowy nagłych zgonów serowych w młodym wieku w rodzinie

                     - omdlenie w pozycji siedzącej

Wywiad chorobowy

    A. Niskie ryzyko

- długi wywiad (liczony w latach) nawrotów omdleń z cechami niskiego ryzyka z tymi samymi charakterystycznymi objawami

-  brak organicznych chorób serca

              B. Wysokie ryzyko

- poważne organiczne choroby serca lub naczyń (niewydolność serca, niska frakcja wyrzutowa lewej komory, przebyty zawał)

Badanie fizykalne + ocena EKG

                  A. Niskie ryzyko

               - badanie bez odchyleń od normy

             B. Wysokie ryzyko

               - niewyjaśnione niskie CTK w SOR < 90

               - podejrzenie krwawienia z przewodu pokarmowego stwierdzanego na podstawie badania per rectum

               - utrzymująca się bradykardia (<40/min) w stanie czuwania w przypadku braku treningu fizycznego

               - niezdiagnozowane szmeru skurczowe

Ocena EKG

                   A. Niskie ryzyko

              - zapis EKG w normie

             B. Wysokie ryzyko

            - W przypadku poważnego lub średniego zagrożenia w zapisie EKG występują zmiany opisane w tabeli takie jak: cechy niedokrwienia mięśnia serca, blok przedsionkowo-komorowy typu Mobitz II lub blok III stopnia, migotanie przedsionków z powolną akcją komór <40, utrzymująca się bradykardia <40, blok odnogi pęczka Hisa itd.

[1] Hoefnagels WA, Padberg GW, Overweg J, van der Velde EA, Roos RA. Transient loss of consciousness: the value of the history for distinguishing seizure from syncope. J Neurol 1991; 238: 39–43.